Էքսկուրսիա դեպի Արուճավանք - Թալինի տաճար - Գյումրի – Սև բերդ – Հառիճավանք

Արուճ գյուղի գլխավոր վանքային համալիրը Սուրբ Գրիգոր եկեղեցին է, որը գտնվում է Արագած լեռան արևմտյան լանջի ստորոտում, Արագածոտնի մարզում։ Այն հայկական հոգևոր և ճարտարապետական նշանավոր, իսկ իր չափերով վաղ միջնադարյան Հայաստանի ամենամեծ պատմամշակութային կոթողներից է։

Ըստ շինարարական արձանագրության, Արուճի եկեղեցին VIIդ. կառուցել է Գրիգոր Ա Մամիկոնյանը։ Տաճարը գտնվում է թեև կանգուն, բայց կիսավեր վիճակում։ Նախկինում ներսից պատված է եղել Համբարձման տեսարանը ներկայացնող որմնանկարներով, որոնք այժմ գրեթե անհետացել են։

Մատենագրական աղբյուրներում հիշատակված պալատը, որ նույնպես կառուցել է Գրիգոր Մամիկոնյանը, բացվել է 1948-1951 թթ-ի պեղումների ժամանակ։ Վաղ միջնադարի աշխարհիկ ճարտարապետության այս հուշարձանախումբը բաղկացած է երկու առանձին շենքերից, որոնցից մեկը սյունազարդ է և իր հատակագծով ու մանրամասներով նման է Դվինի կաթողիկոսարանին: Իսկ երկրորդ շենքը գտնվում է առաջինից արևելք։

Թալինի Կաթողիկե եկեղեցին կամ Թալինի մեծ տաճարը բազիլիկ և խաչաձև եկեղեցիների յուրօրինակ նմուշներից է։ Տաճարի կառուցումը ենթադրաբար վերագրվում է 7-րդ դարին, Կամսարականների տոհմին։

Թալինի տաճարն ունի ընդարձակ ու հանդիսավոր, սակայն գմբեթավոր մույթերով մասնատված ներքին տարածություն։ Ներսի պատերը ծեփված են եղել կրաշաղախի բարակ շերտով, որի վրա տեղ-տեղ պահպանվել են երբեմնի որմնանկարների պատառիկներ։

Գյումրին բնակչության քանակով Հայաստանի երկրորդ քաղաքն է, Շիրակի մարզկենտրոնը: Գյումրու տարածքում հայտնաբերված հնագիտական առարկաները պատկանում են մ.թ.ա. III հազարամյակից մինչև ուշ միջնադարին։

Հնուց ի վեր Գյումրին եղել է արվեստների և արհեստների քաղաք։ Գյումրին այն եզակի քաղաքներից է, որտեղ ճարտարապետները աշխատել են պահել ու պահպանել քաղաքի ուրույն ճարտարապետությունը, որի հիմքում ընկած են Անիի և Կարսի ճարտարապետական ոճերը։

Գյումրում են գտնվում Հայաստանի շատ նշանավոր թանգարաններ, ներառյալ Ձիթողցոնց տուն-թանգարանը: Գյումրու ժողովրդական ճարտարապետության, քաղաքային կենցաղի և ազգային ճարտարապետության թանգարանում ներկայացված են քաղաքի առօրյան, մշակույթն ու պատմությունը։

Կումայրի պատմական շրջանը Գյումրու հին մասն է` իր ուրույն ճարտարապետությամբ: Այն ունի ավելի քան հազար շինություն, որոնք թվագրվում են 18-րդ և 19-րդ դարերով: Կումայրի թաղամասը Հայաստանի և աշխարհի մի քանի վայրերից է, որն ունի իսկական քաղաքային հայկական ճարտարապետություն: Կումայրի թաղամասի գրեթե բոլոր կառույցները վերապրել են 1926 և 1988 թվականների երկու խոշոր երկրաշարժերը:

Գյումրու Սև բերդը սկսել են կառուցել 1834 թ. և ավարտել 1864 թ.: Անիի ստորգետնյա կառույցների նման Սև բերդի համար էլ ստորգետնյա ուղիներ են կառուցել և բերդից ճանապարհներ են եղել դեպի «Մայր Հայաստան» հուշարձանը և «Կարմիր» բերդը։

«Սև բերդը» եղել է պաշտպանական կառույց, սակայն ոչ մի ռազմական գործողության չի մասնակցել, ծառայել է որպես զինվորական բանտ։ Բերդն այժմ պատկանում է ռուսական բանակին։

Հառիճավանք միջնադարյան վանական համալիրը հնագույն հայկական վանքերից է։ Շինությունը վեհաշուք է իր պարզությամբ, կառուցման կատարելությամբ։ Վանքը եղել է նաև գիտության կենտրոն։

Ամենահին շինությունը 7-րդ դարում կառուցված Ս. Գրիգոր եկեղեցին է։ Կենտրոնագմբեթ, խաչաթև եկեղեցի է, որ դասվում է Մաստարայի տիպի հուշարձանների շարքին։ Վաղ միջնադարից պահպանվել է այս տիպի չորս կառույց:

Նրան կից Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին է՝ վանական համալիրի գլխավոր եկեղեցին։ Այն իր տեղադրությամբ ու ծավալով իշխող դիրք ունի համալիրում։  Վանքի գլխավոր եկեղեցին կառուցվել է Զաքարե և Իվանե եղբայրների հրամանով 1201 թվականին, այն խաչաձև գմբեթավոր մեծաչափ կառույց է։

Սելջուկների արշավանքի ժամանակ եկեղեցում բազմաթիվ մարդիկ են մտել և անհետ կորել։ Սելջուկներն այդ հրաշքը բացատրում էին, որ մարդիկ հոգու զորությամբ եկեղեցում վերածվել են աղավնիների և թռել գնացել։ Սակայն եկեղեցում կար մի գաղտնարան, որով հայ փախստականները կարողացել են իջնել ձորի հատակ։

(Գինը նշված է ավտոմեքենայի համար՝ անկախ մասնակիցների քանակից)

Եթե Հայաստանում էքսկուրսիաների կազմակերպման հետ կապված դեռ հարցեր մնացին, ապա մեզ հետ կապվելը շատ հեշտ է: Կայքում կարող եք պատվիրել զանգ, գրել էլեկտրոնային նամակ կամ հաղորդագրություն ուղարկել: Մենք կկապվենք Ձեզ հետ ամենամոտ ժամանակում: